Trong thế giới quan của người Mường, thiên nhiên không chỉ là môi trường sống mà còn là cõi linh thiêng, nơi cư ngụ của các thần linh và linh hồn tổ tiên. Trong đó, cây cối, đặc biệt là những cây cổ thụ như si, chu đồng, đa, gạo, được coi là vật linh, gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh của cộng đồng.

Người Mường tin rằng, có những loài cây mang tính thiêng, là chốn trú ngụ của các lực lượng siêu nhiên. Việc thờ cây vì thế không đơn thuần là một tín ngưỡng dân gian mà còn thể hiện sự tôn kính với tự nhiên và tinh thần nhân văn sâu sắc. Cây thiêng thường mọc ở nơi đầu bản, bến nước hay rừng già, nơi cư dân không bao giờ dám chặt phá, và vào những dịp quan trọng, người dân sẽ dâng lễ vật để cầu mong sự bảo hộ, mùa màng tốt tươi, gia đạo bình an.

Dấu ấn của tín ngưỡng này còn xuất hiện trong kho tàng văn học dân gian, tiêu biểu là sử thi “Đẻ đất, đẻ nước” – tác phẩm được xem là “kinh thiêng” của người Mường. Trong đó, cây cối được nhân cách hóa, trở thành biểu tượng khởi nguyên của sự sống, chứng kiến và đồng hành cùng sự hình thành của đất nước và bản mường.

Không chỉ riêng người Mường, nhiều dân tộc thiểu số khác cũng có tục thờ cây trong các nghi lễ truyền thống. Ở một số nơi, cây mía được sử dụng trong tang lễ hoặc làm lễ vật trong cưới hỏi; cây lúa được tôn thờ trong các lễ mừng cơm mới với niềm tin rằng lúa Mẹ có thể gọi vía lúa con về, mang lại sự sinh sôi, no đủ cho cả cộng đồng.

Tín ngưỡng thờ cây vì thế không chỉ là nét đẹp văn hóa dân gian mà còn gửi gắm triết lý sâu xa về sự hài hòa giữa con người và tự nhiên – điều vẫn còn nguyên giá trị trong bối cảnh hiện đại ngày nay